سماور عتیقه: بر اساس اسناد موجود سماور زغالی برای اولین بار در زمان شاهرخ شاه، نوه نادر شاه افشار از کشور روسیه وارد ایران شد. این نوع سماور در قدیم یک کالای وارداتی بود که فقط در مراسم و ضیافت های شاهان و رجال استفاده می شد. خاستگاه اولیه سماور های جدید امروزی مانند خرید سماور گازی به آن دوران بر می گردد. بعدها با گسترش چای به عنوان یک نوشیدنی خوش طعم استفاده از آن رواج بیشتری یافت و به تهران و دیگر شهرهای کشور راه یافت و رجال از آن استفاده می کردند.
در دوران امیر کبیر به دستور او ساخت سماور زغالی را شروع کردند. اولین خاستگاه تولید آن به روش قدیم شهر بروجرد در استان لرستان بود. ساخت و تولید این محصول باعث شد تا عامه مردم نیز بتوانند از آن استفاده کنند. عامه مردم به سماور زغالی ” حمام برنجی ” می گفتند.
اولین تولیدکننده سماور کدام کشور است؟
سماور به سادگی ظرفی فلزی است که برای گرم کردن آب و تهیه چای استفاده می شود. کلمه “سماور” را می توان به معنای واقعی کلمه “خودجوش” ترجمه کرد، که از دو کلمه روسی مشتق شده است – “sam” به معنای “خود” و “varit” به معنای “جوش دادن”. با این حال منشا ساخت سماور کمی پیچیده تر است، اما اعتقاد بر این است که در اواخر قرن 17 یا اوایل قرن 18 در روسیه اختراع شده است. اولین سماورها وسایل ساده ای بودند که از برنج یا مس ساخته می شدند و دارای دودکش مرکزی بودند که اجازه می داد گرما به گردش در آمده و آب را بجوشاند.
امروزه ساخت سماورها تنوع بیشتری پیدا کرده مانند سماور و قوری های جدید، سماور گازی بزرگ، سماور و قوری برقی و انواع وسایل جانبی سماور مانند سینی سماور که در خرید لوازم خانگی خودشان را نشان می دهند.
از دیدگاه روسی، چند فرضیه برای سماور وجود دارد. یک روایت بیان می کند که سماورها برای اولین بار در تولا (شهری در حدود 110 مایلی مسکو) توسط برادران لیسیسین در سال 1778 ساخته شد. روایت دیگری بیان می کند که پتر کبیر اولین سماور را از هلند به روسیه برد.
برخی بر این باورند که سماورها یا اسپتینک ها از کتری های اولیه مغول الهام گرفته شده اند. مانند بسیاری از نقاط جهان، روسیه برای اولین بار در قرن شانزدهم، پس از ورود آتامان قزاق به چین، با چای آشنا شد. در قرن‌های بعد معاملات تجاری ایجاد شد که چای را در مقادیر روزافزون وارد می‌کرد، در نتیجه آن را برای همه مقرون به صرفه‌تر می‌کرد، و در نتیجه در سراسر کشور مورد استقبال قرار گرفت.
آب و هوای سرد ممکن است با محبوبیت مداوم چای در روسیه ارتباط داشته باشد. با این حال، چیزی که فرهنگ چای روسی را واقعاً منحصر به فرد می کند، استفاده از یک دستگاه دم کردن خاص است: سامووا یا همان سماور ( “خودجوش”)، که در قرن هجدهم به شهرت رسید.
امروزه ساخت سماور در کشور ما نیز توسعه پیدا کرده و بر اساس انتظارات مردم سماورهای مدل جدید مانند سماور و قوری طلایی، سماور طلایی مشکی، انواع سماور گازی جدید در بازار موجود می باشند و نیازهای هر نوع سلیقه ای را تامین می کنند.
اولین سماور سازان در روسیه در سال 1778 در کارخانه اسلحه سازی خود در شهری به نام تولا شروع به کار کردند. از اوایل قرن 18، تولا مقر یک صنعت مهم آهن و فولاد بود و با سرعت هرچه تمام تر به قطب آثار هنری فولادی تبدیل شد. آهنگران در تولا نه تنها سلاح بلکه مبلمان لوکس و اقلام فولادی خانگی و تزئینی را نیز تولید می کردند. تولا همچنین مهمترین مرکز تولید سماور بود. در زبان روسی، حتی اصطلاح رایج “با سماور خود به تولا رفتن” وجود دارد که یک عمل بیهوده یا اضافی را توصیف می کند.
سماور به طور ایده آل برای آب و هوا، ساختارهای اجتماعی و زمستان های بی رحمانه سرد روسیه مناسب بود. از دست دادن سماور خانوادگی بسیار تحقیرآمیز و مخل بود. سماور در تمام طول روز استفاده میشد و به بهانه محفل صرف جای، اعضای خانواده را دور هم گرد می آورد که آن گردهمایی با مقدار زیادی کیک، شیرینی، حبه قند و عسل همراه بود. مردم روسیه معتقد بودند که سماور روح دارد.
این باور عمدتاً بر این واقعیت استوار بود که سماورها هنگام گرم شدن با سوخت، صداهای مختلفی تولید می کردند. بدنه سماور شکل آگوستیک شگفت انگیزی دارد و آب هنگام به جوش آمدن صداهای عجیبی ایجاد می کند. این اعتقاد بین مردم رایج بود که می گفتند «سماور می خواند» (самовар поёт). شرکت‌های راه‌آهن در روسیه به کاربردی بودن و محبوبیت سماورها پی بردند و در واگن های خواب برای مسافت طولانی آن را نصب کردند.
در دوران مدرن، به‌ویژه از زمان بازی‌های المپیک 1980، که در طی آن بازدیدکنندگان از سراسر جهان با سماورها آشنا شدند و آنها را خریداری کردند، سماور شهرت بین‌المللی پیدا کرد و به عنوان نماد روسیه در نظر گرفته شد. در دوران معاصر سماورها بیشتر با حس عجیب و غریب و نوستالژی روسی همراه است.
با اینکه بیشتر منابع موجود بیان می‌کنند که سماورها برای اولین بار در روسیه ساخته شده‌اند، اما یک کشف باستان‌شناسی نشان می‌دهد که منشأ این فناوری در آذربایجان کنونی بوده است: ظرفی که در شکلی یافت شده ممکن است قدیمی‌ترین سماور سفالی باشد – تا 36000 سال – هرچند که از نظر شکل و هدف با سماورهای مدرن متفاوت است. از آن برای جوشاندن سوپ یا جوشانده گیاهی به جای تهیه چای استفاده می شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سماور مطالعه مقاله بهترین سماور گازی را توصیه می نمائیم.
سماور عتیقه چه ویژگی دارد؟
بهترین روش برای تشخیص عتیقه بودن سماور، توجه به جنس آن است. مدل های قدیمی و با ارزش اصولا از جنس برنج، مس، برنز و … هستند که کارشناسان به راحتی آنها را شناسایی می کنند. این مدل ها زمانی که روی حرارت قرار می گیرند به هیچ وجه رنگ و بافت خود را از دست نمی دهند و حتی در مقابل رطوبت هم مقاوم هستند.
سماور عتیقه به هیچ وجه دچار پوسیدگی و خوردگی نمی شود و به مرور زمان کیفیت خود را حفظ می کند. از وزن سماور هم می توان به اصل و تقلبی بودن آن پی برد. جنس های قدیمی اصولا سنگین هستند چون بدنه سماور چند لایه و ضخیم است و به راحتی قابل مشاهده می باشد. این سماور ها معمولا نفتی هستند و با فتیله کار می کنند. مدل های زغالی هم قدمت زیادی دارند و ارزش آنها به مراتب بیشتر است.
راه دیگری که شما می توانید به کمک آن سماور عتیقه را به راحتی تشخیص دهید توجه به رنگ آن است که اصولا نیمه براق هستند. در ادامه به برخی از ویژگی های سماور های عتیقه اشاره میکنیم:
اندازه بزرگ
سماورهای قدیمی و عتیقه به دلیل اینکه بیشتر در مجالس و دورهمی ها کاربرد داشتند در سایز ها و اندازه های بزرگ ساخته میشدند.
طراحی میناکاری
طرح های میناکاری زیبا و جذاب عضو جدایی ناپذیر بیشتر سماور های قدیمی بودند بطوری که اکثر سماور های عتیقه نقش و نگار و میناکاری های بسیار چشم نوازی دارند.
دسته‌های بلند و زیبا
دسته های سماور قدیمی معمولا بلند و از جنس چوب، عاج یا فلز گران بها می باشند.
استفاده از طلا و نقره
برخی از سماورهای عتیقه با استفاده از طلا و نقره ساخته میشدند و برخی از آنها حتی با الماس و سنگ‌های قیمتی تزئین شده بودند.
صفحه‌های زیبا و خط‌های دست‌نویس
وجود مهر و گاها دست خط سازنده سماور، در سماور های قدیمی کاملا مشهود است و به نوعی نشانه اصالت آن می باشد.
در کل سماورها امروزه نیز همانند گذشته در بسیاری از خانواده ها جایگاه ویژه ای دارد و تکمیل کنند وسایل آشپزخانه می باشد، همچنین توسعه سماورها منجر به تولید خرید چای ساز برقی شده است.
در پایان
پر کاربرد ترین نوع سماور که با وجود گذر زمان و روی کار آمدن نمونه های جدیدتر، استفاده از آن هیچ وقت متوقف نشد، سماورهای گازی هستند. این نوع سماور در مقایسه با سایر سماورها کمتر آسیب می بیند و در ساخت این سماور از لوله هایی جهت انتقال انرژی حرارتی گاز استفاده شده است. ما در فروشگاه ” از شوش بخر” افتخار این را داریم که تا برای خرید سماور گازی میزبان شما باشیم.
